Вершы
Стихи
НЯХАЙ СОНЦА НЕ ЗАХОДЗІЦЬ
Кажуць, што ў сонейка,
І ў цяплынь, і ў холад.
Шмат праменняў тоненькіх —
Нітачак шаўковых.
Я схаплю прамень за хвосцік,
Прывяжу за колік.
Няхай сонца не заходзіць
Аніколі!
І. Муравейка
ЧУЛІ — ЗВЕР ЗАВЁЎСЯ Ў ДОМЕ?
Чулі — звер завёўся ў доме?
Ды славуты, ды вядомы!
Ходзіць на пушыстых лапках,
Быццам лапкі тыя ў тапках.
Есць ён мяса, есць ён рыбу,
Мае ўласную сядзібу —
Дом ад вышак да падвала —
Ды злуе ўсё:
«Ма-а-ла…»,
«ма-а-ла…».
«Чаго мала? —
Я спытала. —
Кашы, булачкі
Ці сала?» —
«Запыталася б ціш-ш-эй:
Распалохаеш мыш-ш-шэй!»
Е. Лось
Распусціўшы сучча
У глухім прыволлі,
Сам адзін расце ён
На далёкім полі.
Як цар, у кароне,
Аб нічым не дбае,
Ці то стогне бура,
Ці віхор гуляе.
На адным месцы
Днюе і начуе;
Многа казак знае,
Многа песень чуе.
Дождж падмыў карэнне;
Ў ім дупло — як хата…
Ён стаіць і дрэмле —
Грозны, расахаты.
Я. Купала
ПЧОЛКА
Росы падбірае.
Вылецела ў поле
Пчолка залатая.
Ёй за шчырай працай
Весела на полі:
Луг прыбраны ў кветкі,
І наўкол раздолле.
Зрання да змяркання
Пчолка залатая
Лётае па кветках
Ды мядок збірае.
Шмат сабрала пчолка
Мёду з розных кветак, —
Дома ім накорміць
Родных пчолак-дзетак.
Я. Журба
МАМІНЫ ТУФЛІ
Шмат гасцей учора
Ў доме гасцявала.
Мама ў новых туфлях,
Ой, як танцавала!
Я ля вешалкі сяджу,
— Патанцуйце зноў! — прашу. —
Патанцуйце зноў! — прашу. —
Для мяне таксама.
Ды не хочуць танцаваць
Туфелькі без мамы.
В. Іпатава
РОДЗІЧЫ
Паласаты кот бяжыць,
На градзе гарбуз ляжыць.
Кот палашчыўся шчакой:
— Міленькі, ты ж родзіч мой!
— Што за родзіч? Вось канфуз! —
Хвосцікам крутнуў гарбуз.
— Ды ў цябе ж, як і ў мяне,
Шмат палосак на спіне.
В. Гардзей
ХТО ЖЫВЕ Ў ТРАВЕ
Хто жыве, хто жыве
У высокай траве?
Там і мошкі, і жучкі,
Матылькі і павучкі.
А хто скача, нібы коннік?
Рэкардсмен па скоках — конік.
Чый каптанік у гарошкі,
Ёсць і крылцы, ёсць і ножкі,
І прыгожая галоўка?
Гэта божая кароўка.
Лежабоку-слімака
Не адрозніш ад лістка.
Пчолка шэпча з канюшынай:
«Даць нектару мне павінна».
Непаседа страказа —
То наперад, то назад —
Кружыцца, як верталёт.
Не патрэбен ёй пілот.
Асцярожна: у траве
Вельмі шмат хто жыве.
Н. Галіноўская
НА ЛЫЖНІ
Мы імчымся
Па лыжні.
Вецер, вецер,
Дагані!
Дзень цудоўны,
Слізкі снег.
Сыплецца
Іскрысты смех.
Вецер, вецер!
Як сваіх
Ні ўскідвай крыл,
А дагнаць нас —
Мала сіл.
М. Пазнякоў
***
Валерка
Над талеркай,
Матуля
Над Валеркам
Стаяла, дакарала:
— Чаму ясі так мала?
М. Янчанка
ЯГАДНІК
Вярнуўся з лесу
Ягаднік Фядот.
У соку — пальчыкі,
У соку — рот.
Пытае маці,
Гледзячы ў збанок:
— Ці шмат сунічак
Назбіраў, сынок?
Пусты збанок,
Ды хваліцца Фядот:
— Ой, мама, шмат,
Аж забалеў жывот!
М. Маляўка
СОНЕЙКА
Запытаў у маці
Раніцай Валодзя:
— А чаму так рана
Сонейка ўзыходзіць?
Адказала маці:
— Шмат у сонца справаў:
Выпеставаць колас,
Падбадзёрыць травы,
Выспеліць маліну,
Яблыкі, суніцы,
Падагрэць у рэчцы
Чыстую вадзіцу.
Цеплынёй на пляжы
Атуліць пясочак,
Каб ты мог з сябрамі
Загараць, сыночак.
П. Прануза
КАЛАМБУР
Летам многа малачаю,
Малачай жуе бычок.
Летам п’ю я мала чаю,
Піць люблю я летам сок.
М. Пазнякоў
ЦЯЛЯТКАМ
Вам, цяляткам, мала кавы,
Вельмі мала чаю —
Выпіце лепш малака вы,
З’ешце малачаю.
А траву пакашу —
Дам вам сена па кашу.
В. Вітка
ЛЁН
Лён у полі вырастае
Сінявокі, слаўны, чысты.
А як толькі выспявае —
Галавасты, залацісты.
І калі мы пашчыруем,
Шмат з ім потым папрацуем,
Дасць абноў ён людзям шмат,
Будзе кожны вельмі рад.
М. Пазнякоў
На бярозе завушніц —
Многа,
Многа,
Многа.
Снежку кінула —
Злавіць
Не змагла нічога.
Завушнічкі —
Хто чакаў? —
Селі, як сняжынкі,
На далоньку,
На рукаў,
На ражкі хусцінкі.
Праўду тата гаварыў:
Іх мароз ёй падарыў,
А дарункі адбіраць —
Не дабро,
А зло збіраць.
Я ж гляджу ўгару
На іх —
У мяне няма такіх!
Мне б такія завушнічкі —
Дарасла б я
Да сястрычкі.
М. Чарняўскі
МЕСЯЦЫ
Месяц студзень —
свята ў будзень.
Многа снегу
для начлегу.
Шар зямны ад снегу белы,
як бутон бавоўны спелы.
Месяц люты —
з лёду скуты —
снег сагнаў з гары на дол.
Наша возера, як стол.
Прыбягае сакавік
у вясёлым гудзе —
пульхны снег з пагоркаў знік.
Хутка цёпла будзе.
Д. Бічэль
ПОЎНЕНЬКАЯ ЖМЕНЬКА
Жыта налілося,
Кажа Сеньку тата:
— Палічы, ці многа
Ў каласку зярнятак.
У руцэ расцерлі
Каласок шурпаты.
Як зярняткі толькі
Палічыць без таты?
Ён яшчэ маленькі,
Ды знайшоўся Сенька:
— Во, зярнятак многа —
Поўненькая жменька!
М. Маляўка
ХТО ХІТРЭЙШЫ?
Кот увішны
Ля нары
Лёг, хітрун,
На сонцы грэцца.
Кліча мышку:
— Ты вылазь,
Хопіць побач месца.
Толькі мышка
У адказ:
— Не чакай, Васятка,
Мне і мышаняткам.
І не кліч мяне
З нары,
Не пільнуй —
Дарэмна.
У мяне, Васятка,
Ёсць
Шмат хадоў
Падземных.
М. Пазнякоў
ВАВЁРКА
Я рухавы звярок,
Заўжды весела мне.
Мая хатка — дупло
На высокай сасне.
Я на дубе нарву
Шмат буйных жалудоў
І к зімовай пары
Прынясу іх дамоў.
На галінках сасны
Я грыбоў насушу,
Іх багата к зіме
У свой дом нанашу.
Я рухавы звярок,
Шмат арэхаў знайду,
Самых лепшых нарву
І ў дупло накладу.
Не баюся зімой
Я марозаў ліхіх:
Спачываю ў дупле
На лісточках сухіх.
А як сонца зірне,
Я скачу па сасне.
Мне ў апратцы маёй
Цёпла нават зімой.
Я. Журба
***
В лесу грибов различных много…
Ты несъедобные — не трогай!
В корзинку их не собирай,
Но и ногами не сбивай…
Они нужны лесным зверятам:
Лисичкам, ёжикам, зайчатам…
Их только люди не едят:
В поганках, мухоморах — яд!
Но для зверья лесного всё ж
Тот гриб полезен и хорош.
Е. Берюхова
КЛЮКВИНКА
Кто там трёт рукой глаза?
Кто там ноет, как оса?
Это плакса наша —
Клюквинка-Наташа.
Мы не водим дружбу с ней
Вот уж много-много дней.
Только жаль нам нашей
Клюквинки-Наташи.
— Становись-ка с нами в круг,
Будет плакать недосуг.
Пой со всеми, наша
Клюквинка-Наташа.
Больше плаксы нет у нас.
Очень дружим мы сейчас
Со смешливой нашей
Клюквинкой-Наташей.
В. Лукша
ОСЬМИНОГ
Восемь ног у осьминога.
Это мало или много?
Это больше, чем у птицы?
Ног у птицы только две!
Две — у маленькой синицы!
Две — у чайки в синеве!
Это больше, чем у кошки:
У неё четыре ножки.
Больше ног, чем у жука,
Что спустился с чердака.
У жука ведь только шесть,
А не восемь ножек есть.
Вот такой он осьминог!
Это много — восемь ног.
В. Степанов
Превращается рука
И в котёнка, и в щенка.
Чтоб рука артисткой стала,
Нужно очень-очень мало:
Специальные перчатки,
Ум, талант — и всё в порядке.
В. Берестов
СКОЛЬКО ШАПОК РАЗНЫХ-РАЗНЫХ
Сколько шапок
Разных-разных!
Синих, красных,
Чистых, грязных!
В разных шапках
Много разных —
Даже грустных
И несчастных.
Снег посыпал
Густо-густо
И засыпал
Грустных-грустных…
Нет ни грустных,
Ни ворчливых —
Много белых и счастливых!
Э. Мошковская
НАДОЕДЛИВЫЙ СВЕРЧОК
Жил за печкой старичок —
Надоедливый сверчок.
Тренькал-бренькал много дней
Он на скрипочке своей.
Много лет играл сверчок,
Много лет скрипел смычок.
А потом пошёл на слом
Деревянный старый дом.
И не стало старичка —
Музыкального сверчка.
Непонятно: отчего
Стало грустно без него?..
М. Пляцковский
У меня игрушек много —
От слона до носорога.
Но пока что ни одной
Нет игрушки заводной.
У меня полно игрушек —
Кукол, кубиков и пушек,
Барабанов и гармошек,
Ванек-встанек и матрёшек.
Но мечтаю о такой,
Чтобы ключ крутить рукой,
Чтоб пружинка пригодилась,
Чтоб игрушка заводилась —
И бежала по столу,
И кружилась на полу
Или, выпрыгнув из рук,
Улетела в небо вдруг!
М. Пляцковский
Прыказкі і прымаўкі
Пословицы и поговорки
Дзе нянек многа, там дзіця бязнога.
Жаласнікаў многа, ды дапамагчы — нікога.
З рога ўсяго многа.
Многа робiць языком, ды мала рукамi.
У Бога ўсяго многа.
У добрага чалавека заўсёды многа добрых людзей.
У пустой бочцы многа шуму.
Хто многа абяцае — рэдка слова трымае.
Хто пытае, той шмат знае.
Денег много, да разума мало.
Когда мало — на всех хватит, а когда много — всё равно уйдёт.
Кому много дано, с того много и взыщется.
Кто много видел, тот много знает.
Мало говоря, больше услышишь.
Мало, да честно, немного, да сытно.
Мало зла — и то много.
Мало спалось, да много виделось.
Много будешь знать — скоро состаришься.
Много в людях, да лома нет.
Много видит, да мало смыслит.
Много говорено, да мало сказано.
Много говорят, да мало делают.
Много денег — много и хлопот.
Много деньги смогут, а правда — всё.
Много дыму, да мало пылу.
Много забав — голове помеха.
Много званых, да мало избранных.
Много звёзд на небе, да высоко, много золота в земле, да глубоко, а за пазухой грош на всякое время хорош.
Много знать — мало спать.
Много корней — много ветвей.
Много лесу тёмного, да нет дерева годного.
Много с тех пор воды утекло.
Много слов, да мало дела.
Много слышится, да мало верится.
Много снега — много хлеба, много воды — много травы.
Много спать — добра не видать.
Много сулят, да мало дают.
Много — сытно, мало — честно.
Много травы, да мало сена.
Много хватать — своё потерять.
Много читает, а дела не знает.
Много шума из ничего.
Много шуму, мало толку.
Много цветов — мало плодов.
Пусть мало, зато красиво.
Рано встала, да мало напряла.
Лічылкі
Считалки
ЛІЧЫЛКА
У грыбы пайшлі сябры,
Шмат дарункаў у бары,
На палянцы сябрукоў
Сустракаў гурток грыбоў:
Падабабак, махавік,
Сыраежка, баравік,
Падасінавік-фарсун,
Рыжык — рэдкі прыгажун.
І лісічка, і казляк,
І духмяны грузд-бяляк.
Адкажы хутчэй, не баўся,
Грыб табе які дастаўся?
М. Пазнякоў
Доўга кнігу я гартаў,
Шмат жывёлін напаткаў:
Дзевяць зайцаў,
Трох шпакоў,
Сем вавёрак,
Двух ласёў.
Восем дзятлаў,
Шэсць лісіц,
Дваццаць пенак,
Сто сініц.
Дзесяць вожыкаў,
Пяць соў.
Ты лічы,
А я пайшоў.
М. Пазнякоў
***
Раз, два, три, четыре.
Сосчитаем дыры в сыре.
Если в сыре много дыр,
Значит, вкусным будет сыр.
Если в нём одна дыра,
Значит, вкусным был вчера.
Скороговорки
Съел Слава сало, да сало было мало.
Слишком много ножек у сороконожек.
Не боится мельник шума: мало шума — мало муки, много шума — много муки.
Мёд в лесу медведь нашёл,
Мало мёда, много пчёл.
Мышка мыла мишке шишки,
Мало мыла дали мышке.
Слишком много шишек было,
Мышка шишки не домыла.
Мила руки мыла —
Много мыла было.
Платье постирала —
Стало мыла мало.
Догадайся, Мила,
Куда мыло сплыло?
Загадкі
Загадки
Шмат на ёй іголак,
Але ўсе без вушак. (Елка.)
***
Скажа шмат,
Не размаўляе.
Крылы ёсць,
Ды не лятае. (Кніга.)
М. Пазнякоў
***
Круглы ён,
Але не мячык.
Ёсць нага,
Але не скача.
Шмат лістоў,
Але не сшытак,
Апрануў
Паўсотні світак. (Качан капусты.)
М. Пазнякоў
***
Ён, скажу,
Пражыў нямала,
За яго плячыма —
Сталасць.
У яго на схіле год
Са здароўем
Шмат турбот.
Нам яго, хачу дадаць,
Трэба, дзеці, шанаваць. (Дзядуля.)
М. Пазнякоў
***
Адкажы, у рыб якіх
Шмат манетак залатых? (Карп.)
М. Пазнякоў
***
Хоць без рук яна,
Без ног,
Ды праходзіць
Шмат дарог. (Лодка.)
М. Пазнякоў
***
Есці век яна не просіць,
Хоць зубоў і многа мае.
Як працуе — сыпле проса,
Весела спявае. (Піла.)
М. Пазнякоў
***
Шмат арэхаў, але ў іх
Моцныя шкарлупкі.
Ды раскусваюць уміг
Іх Алесі… (зубкі).
У. Карызна
***
У гародзе на градзе
Шмат салодкай бручкі.
А каб вырваць, трэба мець,
Як у Янкі… (ручкі).
У. Карызна
***
Я ў людзей
Шмат не бяру.
Болей —
Радасць ім дару.
Я твой сябра
Ва ўсе часіны года.
Хто ж такая?
Родная… (прырода.)
М. Чарняўскі
***
Не баіцца ён нікога —
На спіне іголак многа.
На сцяжынцы — тупат ножак:
Па грыбы сабраўся… (вожык).
Г. Плакса
***
Ёлка ў госці завітае
І гірляндамі заззяе.
Шмат цукерак будзе ў хаце
На зімовым яркім свяце.
Жменю казачных прыгод
Прынясе нам… (Новы год).
Г. Плакса
***
Зялёнае, квяцістае,
Сунічна-прамяністае,
Канікулы вядзе яно
І шмат прыгод нясе яно.
Спяшае ў госці… (лета).
Г. Плакса
***
Сколько ночью звёзд на небе,
Сколько хлебных крошек в хлебе,
Сколько капелек в дожде,
Сколько рыб живут в воде,
Сколько ног у многонога?
Очень-очень-очень… (много).
О. Емельянова