Раіса ГАЛАДОК,
намеснік загадчыка
па асноўнай дзейнасці,
яслі-сад № 17 г.Барысава Мінскай вобласці
З мэтай фарміравання ў дзяцей дашкольнага ўзросту патрыятычных пачуццяў, знаёмства з гісторыяй і традыцыямі беларускага народа ў яслях-садзе № 17 г.Барысава намаганнямі педагагічных работнікаў і 
бацькоў быў створаны міні-музей «Беларуская хатка» (далей — музей). Гэта спрыяла павышенню ўзроўню ведаў выхавальнікаў аб сістэме музейнай педагогікі і наладжванню ўзаемадзеяння з бацькамi па ўзбагачэнні музея экспанатамі, садзейнічала далучэнню выхаванцаў ясляў-сада да народнай спадчыны праз знаёмства з дэкаратыўна-прыкладным мастацтвам, прадметамі побыту, прыладамі працы, адзеннем і абуткам беларусаў.
Музей знаходзіцца ў спецыяльна абсталяваным памяшканні. Аснову экспазiцый складаюць сапраўдныя прадметы даўнiны, якiя характарызуюць уклад жыцця нашых продкаў, ёсць і сучасныя вырабы дэкаратыўна-прыкладнога мастацтва.
Для выхаванцаў музей — гэта месца, дзе жывуць цікавыя і незвычайныя, на першы погляд, рэчы. Наведвальнiкi маюць магчымасць дакрануцца да сапраўдных старадаўнiх экспанатаў, усе прадметы можна не толькi разгледзець, але i пагуляць з iмi.
Асноўнымi формамi работы ў музеi з’яўляюцца заняткі, гульнi, экскурсii, выставы, некаторыя фальклорныя святы. На занятках, якiя праходзяць у музеі, дзеці знаёмяцца з прадметамi сялянскага побыту, прыладамі працы, iх назвамі па-беларуску, прызначэннем, з гiсторыяй узнiкнення той цi iншай рэчы (напрыклад, «Падарожжа ў мінулае»). Выхаванцы старшых груп спрабуюць сябе ў ролі экскурсаводаў. Падчас гэтай дзейнасцi ў iх узбагачаецца слоўнiк, фармiруюцца каштоўнасныя адносiны да роднай мовы, жаданне размаўляць на ёй.
Такiм чынам, музей захоўвае памяць аб нашых продках і перадае выхаванцам успаміны пра побыт дзядоў і прадзедаў, цікава расказвае нашчадкам пра іх жыццё.
Прапануем пазнаёміцца з экспанатамі нашага музея.
ПЕЧ
Печ — гэта цеплыня, здароўе і гарачая смачная ежа. Па народных павер’ях печ лічылася ахоўніцай дабрабыту. Унутры мела под, дзе палілі дровы і гатавалі стравы, пяклі хлеб, закрывалі засланкай. Верхняя частка печы (ляжак) служыла месцам адпачынку, яшчэ там сушылі зерне, ягады, травы, адзенне.
СТОЛ, ЛАВА
Стол — шырокая гарызантальная дошка на чатырох высокіх ножках. Лава — доўгая, шырокая, на падпорках-ножках. Стаялі лавы ў хаце ўздоўж сцен з вокнамі. Калі не хапала ложкаў, клаліся спаць на лавах. Услон — невялікая лаўка на двух-трох чалавек.
ЛОЖАК
Ложак — дзіўнае вынаходніцтва! У розныя перыяды матэрыял, з якога чалавек «рабіў» сабе спальнае месца, мяняўся, але ўсе без выключэння тыпы спальных месцаў выкарыстоўваюцца і сёння! Ложкі ў хаце ставілі каля глухой сцяны, далей ад вокнаў і дзвярэй. Зверху клалі пасцель — пярыну, коўдру, падушкі. Самаробныя ложкі аздаблялі разьбою.
У даўніну вялізныя высокія цяжкія жалезныя ложкі абавязкова ўпрыгожвалі падзорамі (карункі ручной працы па нізе) і падушкамі, якія складалі стосікам, зверху ставілі адну на рабро або на ражок і пакрывалі карункавай або цюлевай накідкай.
КАЛЫСКА
Калыска (зыбка, люлька, гушкалка) — дзіцячы ложак, месца, дзе знаходзіцца дзіця ў першы год пасля нараджэння. Рабілі з дошак ці рэечак. Падвешвалі на чатырох вяроўках-почапках да столі ці да жэрдкі.
БАЖНІЦА
Бажніца (багоўня, ківот) — драўляная шафка або палічка з абразамі, прамавугольнай ці трохвугольнай формы. Яе аздаблялі разьбой, упрыгожвалі ручнікамі, выцінанкамі і інш. Размяшчалася звычайна ў хаце на покуці.
.
.РУЧНІК
Ручнік — кавалак тканіны абрадавага, дэкаратыўнага і ўтылітарнага прызначэння шырынёй 25–45 см (у залежнасці ад шырыні ткацкага стана), даўжынёй ад 1 да 4 м (звычайна 2–3 м). Вытканыя на кроснах ручнікі сведчылі пра ўмельства і густ жанчыны-майстрыхі.
.
.
ХОДНІК
Ходнік — гэта паласаты палавік, якiм засцiлалi падлогу ў хаце.
.
СУРВЭТКА
Сурвэтка — узорысты тканы, вязаны, плецены, гафтаваны, вышыты выраб з лёну, бавоўны, шоўку для ўпрыгожвання інтэр’ера. Форма разнастайная: прамавугольнік, квадрат, круг, эліпс і інш.
ДРАЎЛЯНЫ ПРАС
Рубель — драўляная дошка з высечанымі папярочнымі жалабкамі для катання бялізны. Качалка — паўмятровая палка-круглячок. Гэта прадметы хатняга ўжытку, выкарыстоўваліся для выбівання (мыцця) і прасавання. Бялізну намотвалі на качалку, прыціскалі рубель, і ён, «бегаючы» туды-сюды, качаў, разгладжваў бялізну.
ПРАНІК
Пранік — пляскаты драўляны брусок з ручкай, якім абівалі лён. (Спачатку абівалі льняныя галоўкі, з якіх потым рабілі льняное масла.)
.
КАЛАЎРОТ, САМАПРАДКА
Калаўрот (самапрадка) — п рылада для механізаванага прадзення лёну і воўны ў хатніх умовах. Складаецца з наступных рабочых частак: кола, прыводная педаль (шатун, ківач), уласна прадзільны апарат, які складаецца, у сваю чаргу, са стрыжня з насаджанай шпулькай і малых колцаў, злучаных з галоўным колам.
.
.ВІЛКІ
Biлкі — хатні бытавы (пячны) інвентар, паўкруглы жалезны рагач (ухват), насаджаны на доўгую драўляную палку. Служыць для падхвату гаршкоў, чыгункоў, якія ставяць у печ або дастаюць з яе. Абавязковая рэч ў інтэр’еры традыцыйнай сялянскай хаты.
.
.МАСЛАБОЙКА
Маслабойка — пасудзіна для збівання ўручную масла, найчасцей — высокая кадачка з клёпак, звужаная ўверсе. У накрыўцы пасярэдзіне адтуліна для калатоўкі (біла), верхні канец якой выходзіў звонку, a да ніжняга прымацоўвалі драўляны кружок з адтулінамі ці крыжавіну (ударная частка). Такой жа формы маслабойку выдзёўбвалі з суцэльнай круглай калодкі.
НОЧВЫ
Ночвы — прадаўгаватая драўляная пасудзіна з шырокім адкрытым верхам, падобная на карыта. Рабілі з ліпы, асіны, ясеню, у іх мылі бялізну, купалі дзяцей. У чыстых ночвах гатавалі мяса для каўбас, шаткавалі капусту перад тым, як ссыпаць яе ў бочку. Старыя ночвы трымалі ў двары замест карыта: з іх пілі ваду хатнія птушкі. Невялікія начоўкі для ачысткі зерня — апалушкі. У іх насыпалі зерне, калыхалі і вытрасалі асцё.
СТУПА
Ступа — традыцыйная прылада для апрацоўкі зерня на крупы. 
Выкарыстоўвалася і для іншых мэт. На Беларусі была пашырана ручная ступа. Рабілі з кавалка тоўстага ствала дуба, граба, таполі або ліпы вышынёй 110–120 см. У ствале выдзёўбвалі або выпальвалі конусападобную выемку глыбінёй 40–50 см і дыяметрам у верхняй частцы 35–40 см. Зерне ў ступе таўклі таўкачом, тоўстай выструганай палкай з паўкруглымі канцамі, даўжыня якой дасягала 90–110 см (для зручнасці трымання ў сярэдняй яго частцы рабілі выемку). Часта таўклі ў два таўкачы. Зерне перад апрацоўкай сушылі, потым крыху змочвалі вадой, каб лепш адставала шалупінне.
ЛЫЖКА, ПАЛОНІК
Лыжка — сталовы прыбор, аддалена нагадвае невялікую лапатку ў выглядзе невялікай плоскай пасудзіны (чэрпала), злучанай перамычкай з трымалам (дзяржальніца). Выразалі лыжкі з асіны, бярозы, клёну, грушы. Чым цвярдзейшае было дрэва, тым даўжэй служыла лыжка. Палонік — вялікая драўляная лыжка, якой разліваюць страву. Мае зграбную форму, зручны ў карыстанні.
КОШЫК
Кошык — плецены выраб з дубцоў вярбы, драніцы, лубу бярозы, саломы, чарота і іншых матэрыялаў. Выкарыстоўваецца для збору ягад, грыбоў, агародніны, арэхаў, пераноскі і захавання розных запасаў.
КЕРАСІНКА
Керасiнавая лямпа — прылада для штучнага асвятлення памяшкання з дапамогай спальвання газы. Складваецца з балона і са шкла з завужаным верхам.
ЧЫГУНОК
Чыгунок — пасудзіна са сплаву жалеза з вугляродам для прыгатавання ежы ў печы.
ПРАС
Прас — жалезная прылада з драўлянай ручкай для адгладжвання бялізны і адзення. Унізе мае адтуліны ў выглядзе паўмесяца. Прас награвалі гарачым кавалкам жалеза (душой) або засыпалі жар.
ГАРЛАЧ, ГАРШЧОК
Гарлач — ганчарны выраб, гліняная пасудзіна для захавання малака і малочных прадуктаў. Рабілі з выцягнутым тулавам, пукатымі бакамі і звужанай шыйкай, без ручкі і носіка-дзюбкі. У гісторыі развіцця ганчарных вырабаў быў прататыпам збана.
Гарлач з верхам, шырэйшым за дно, называюць гладыш. Гаршчок — гліняная пасудзіна з пукатымі бакамі і звужаным дном, у якой гатавалі ежу. Рабілі з накрыўкай і адной ці дзвюма ручкамі.
ВЫРАБЫ З ДРЭВА
Чалавек выкарыстоўваў драўніну на працягу тысячагоддзяў для розных мэт: у першую чаргу ў якасці паліва, а таксама як будаўнічы матэрыял, для вырабу інструментаў, зброі, мэблі, тары, твораў мастацтва, паперы, жылля.
ВЫРАБЫ З САЛОМЫ
Першапачаткова салома выкарыстоўвалася як вырабны матэрыял толькі ў утылітарных мэтах. Саломай крылі дахі, ўцяплялі дом, яна была прыдатнай для вырабу абутку, галаўных убораў, цацак, упрыгожвання шкатулак.
ВЫРАБЫ З ІЛЬНУ
Лён, які ў народзе мае назву «паўночнае золата», актыўна выкарыстоўваецца людзьмі здаўна. Ва ўсе часы гэту расліну любілі і шанавалі ў розных кутках зямнога шара.
ЦАЦКІ З ГЛІНЫ
Цацкі з гліны ляпілі жанчыны і дзяўчынкі з 7–8 гадоў. Займаліся гэтым у вольны ад сельскіх работ час, большай часткай зімой і вясной да пакосаў.
АБРАДАВЫЯ ЛЯЛЬКІ
Берагiня
Лялька Берагіня — бадай, адна з самых галоўных лялек у традыцыйнай беларускай культуры, з’яўляецца моцным амулетам для чалавека любога полу і ўзросту. Яна аберагае сям’ю, дом, гаспадарку ад рознага ліха.
Раней лічылася, што Берагіня служыць сям’і ўсё жыццё, пакуль не пачне страчваць знешні выгляд, не парвецца. Ляльку нават перадавалі ў спадчыну.
.
.Дзесяціручка
Гэтая лялька-таёмка заклікана спрыяць у хатніх справах гаспадыні дома, дапамагаць ёй усё паспяваць. У лялькі многа рук дзеля таго, каб справы рабіліся спрытна, а дома заўсёды былі парадак і дабрабыт.
.
.Вядучка
Вядучка — абярэг, які выраблялі для маці і яе дзіцяці. Адказвала за хатні дабрабыт і адносіны паміж членамі сям’і. Дзіцяці неабходна даведацца, як жыць у гэтым свеце. Мудрая вядучка перадае дзіцяці свае веды, як ладзіць адносіны з гэтым светам, тлумачыць яго прыродныя і сацыяльныя законы. Яна ўяўляе сабой сімвал пераемнасці пакаленняў. Калісьці жыццёвыя веды ёй перадала вядучка-настаўніца, цяпер перадае яна, а потым будзе перадаваць яе вучаніца.
.Спірыдон Сонцаварот
Спірыдон-Сонцаварот у руках перад сабой трымае кола (з 8 спіцамі — па адной на кожную гадавую кропку сілы), якое асацыіруецца з сонцам, адказвае за парадак, кар’ерны рост, лідарскія якасці, здароўе, жыццярадаснасць, шчасце.
Лічыцца, што ён паваротам кола можа змяніць жыццё ў патрэбны бок.
.
.Сям’я лялек Бульбiнак
Вельмі вабяць выхаванцаў лялькі Бульбінкі, якія на занятках у музеі хаваюць або мяняюць месцамi розныя экспанаты, загадваюць пра іх загадкі, спрабуюць заблытаць дзяцей падчас аповеда пра прызначэнне тых ці іншых прадметаў побыту.
